GÜNTER GRASS - BIBLIOGRAFIA

BIBLIOGRAFIA PRZEDMIOTOWA

(utwory Güntera Grassa przetłumaczone na język polski)

Aż do wymiotów

Tłum. Jacek Bocheński

Wolni i Solidarni, Warszawa 1986

Wydawnictwo Federacji Młodzieży Walczącej, Gdańsk 1988

Blaszany bębenek

Tytuł oryginalny: Die Blechtrommel

Tłum. Sławomir Błaut 

Pierwsza część sławnej Trylogii gdańskiej, przetłumaczona na kilkadziesiąt języków i sprzedana na całym świecie w milionowych nakładach. Największe dzieło autora, który w roku 1999 został uhonorowany literacką Nagrodą Nobla. Historia Oskara Matzeratha, który w akcie sprzeciwu wobec świata dorosłych w wieku trzech lat postanawia, że nie będzie rosnąć. Ale także historia przedwojennego Gdańska i zawiłego związku Niemców, Kaszubów i Polaków, którzy od wieków żyli w tym mieście.

Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1979 (wydanie w 2 tomach)

PIW, Warszawa 1983, 1984

Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1991, 1992

 

Polnord - Oskar, Gdańsk 1994

 

Porozumienie Wydawców, Warszawa, Polnord - Oskar, Gdańsk 2000

Polnord - Oskar, Gdańsk 2001

 

Mediasat Poland, Kraków 2004

Axel Springer, Warszawa 2007 (dziennik)

Oficyna Gdańska, Gdańsk 2013

Historie

Tytuł oryginalny: Geschichten

Tłum. Wawrzyniec Sawicki

Wydawnictwo Literackie, Kraków 1988

Opowiadania.
W pierwszym wydaniu niemieckim (1968), jako autor figuruje Artur Knoff.
Nie jest to stały pseudonim Grassa, użył go tylko w tej książce.

Idąc rakiem: nowela

Tytuł oryginalny: Im Krebsgang

Tłum. Sławomir Błaut

Polnord - Oskar, Gdańsk 2002

Mroźna noc, zawieja śnieżna, wzburzone morze i tonący statek z tysiącami ludzi na pokładzie to sceneria opisanej w Idąc rakiem tragedii "Wilhelma Gustloffa", storpedowanego na Bałtyku w końcowej fazie drugiej wojny światowej, 30 stycznia 1945 r. Zatopienie tego statku płynącego z Gdyni (przemianowanej wówczas na Gotenhafen) do Kilonii to największa katastrofa morska w dziejach - zginęło w niej od siedmiu do dziewięciu tysięcy ludzi, cywilnych uciekinierów z Prus Wschodnich i Pomorza Gdańskiego oraz wieluset żołnierzy i żołnierek.

Najnowsza książka Güntera Grassa wydana w Niemczech u schyłku tegorocznej zimy wywołała wielkie poruszenie w ojczyźnie pisarza i poza jej granicami, od Francji i Polski po Chiny i Stany Zjednoczone. Autor mówi tu pełnym głosem o sprawach, o których przez długie lata mówiło się - nie bez powodu - głosem ściszonym: o cierpieniach doznanych w ostatniej wojnie przez Niemców a pozostających w cieniu cierpień zadanych innym.
W splecionej misternie z wielu wątków opowieści Günter Grass dokonuje literackiej rekonstrukcji okoliczności i tła wydarzeń sprzed lat i podejmuje spór o miejsce tej tragedii w świadomości współczesnych. Przeszłość, zapominana lub pamiętana na różne sposoby, żyje w ich psychice, jest przedmiotem zażartych dyskusji, wpływa na ich postępki. Groźne jest zapomnienie, ale jeszcze groźniejsza zła, jednostronna, zaślepiona tendencyjnością pamięć, która prowadzi w książce do krwawego rozstrzygnięcia.
Przerażająca śmierć tysięcy pasażerów "Wilhelma Gustloffa" mieściła się w okrutnych regułach wojny narzuconych światu przez hitlerowskie Niemcy. Warto o tym pamiętać współczując ofiarom tragedii.

Kot i mysz

Tytuł oryginalny: Katz und Maus

Tłum. Irena i Egon Naganowscy

Opowieść Kot i mysz Güntera Grassa - wchodząca w skład Trylogii Gdańskiej (obok wcześniejszego Blaszanego bębenka i późniejszych Psich lat) - ukazała się w 1961 roku. Popularność utworu w latach sześćdziesiątych spowodowała jego przeniesienie na ekran (w filmie wystąpili synowie późniejszego kanclerza Willy Brandta). Historia opowiedziana przez Pilenza, uczestnika i świadka wydarzeń, ukazuje proces fizycznego i psychicznego dojrzewania grupy gimnazjalistów, żyjących w Gdańsku w czasie drugiej wojny światowej; szczególnie ekscytujące są dziej młodzieńca nazwanego przez zafascynowanych nim rówieśników Wielkim Mahlkem. Losy dorastających chłopców wpisane zostały w tło wojennych realiów Gdańska. Miasto wraz z najbliższymi pisarzowi z lat dzieciństwa i młodości dzielnicami (Wrzeszcz - Langfuhr, Brzeźno - Brösen) i przyległą Zatoką (z wrakiem polskiego minowca) zostało sportretowane z niezwykłą sugestywnością.

Czytelnik, Warszawa 1963

 Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1982

Czytelnik, Warszawa 1990

 

Polnord - Oskar, Gdańsk 1999

Listopadia: 13 sonetów

Tytuł oryginalny: Novemberland: 13 Sonette

Tłum. Bolesław Fac

Polnord - Oskar, Gdańsk 1994

"Jaka dziwna zbieżność. Zarówno dla nas, jak i dla Niemców listopad to »niebezpieczna pora«. Znaczące daty, brzemienne w skutki zdarzenia... W tej niezwykłej wypowiedzi literackiej pisarz wyraża swój niepokój i swoje oburzenie z powodu narastania gwałtu »brunatnego«, a także tolerowania tych faktów w dzisiejszych Niemczech" - od tłumacza.

Opublikowany w 1993 roku tom sonetów pt. "Listopadia" ("Novemberland") wybitnego pisarza niemieckiego Güntera Grassa (urodzonego w 1927 roku w Gdańsku) stał się od razu wydarzeniem literackim.

Miejscowe znieczulenie

Tytuł oryginalny: Örtlich betäubt

Tłum. Sławomir Błaut

Polnord - Oskar, Gdańsk 1997

Powieść "Miejscowe znieczulenie" ukazała się w Niemczech w roku 1969, pomiędzy najważniejszymi dziełami Güntera Grassa: w kilka lat po Trylogii Gdańskiej ("Blaszany bębenek","Kot i mysz","Psie lata"), na kilka lat przed "Turbotem". Był to okres wytężonej aktywności politycznej autora, który w owym czasie zaangażował się głęboko w kampanię wyborczą niemieckiej socjaldemokracji i jej przywódcy — późniejszego kanclerza — Willy Brandta.
W "Miejscowym znieczuleniu" Grass opisuje ówczesny stan ducha Niemców: poczucie zastoju, oczekiwanie zmiany, bezkompromisowy bunt młodości i sceptycyzm wieku dojrzałego. Pojawiają się też echa lat wojny i hitleryzmu — częsty u pisarza motyw nieprzezwyciężonej przeszłości.
Bohater powieści, Eberhard Starusch, czterdziestoletni profesor berlińskiego gimnazjum, cierpi z powodu bólu zębów i musi poddać się długotrwałemu leczeniu. Fotel dentystyczny staje się u Grassa jakby sofą psychoanalityka. W ciągu kolejnych wizyt Starusch przeprowadza rozrachunek z życiem własnym i całej swojej generacji, bilansując porażki, zaniechania i frustracje. Będąc w młodości buntownikiem sympatyzuje z buntem młodych, ale sam już nie jest do niego zdolny przystosował się do otaczającego świata, jego wrażliwość i wola działania i zostały w imię tzw. zdrowego rozsądku „miejscowo znieczulone”, Czy trwale i nieodwracalnie?

Moje stulecie

Tytuł oryginalny: Mein Jahrhundert

Tłum. Sławomir Błaut

Polnord - Oskar, Gdańsk 1999

Na koniec wieku Günter Grass obdarza czytelników setką opowieści Mojego stulecia, po jednej na każdy kolejny rok - od 1900 do 1999. W książce występuje kilkudziesięciu narratorów - świadków epoki. O niezwykłych i powszednich sprawach swego życia i swego czasu mówią coraz to inni ludzie - obojga płci, różnego wieku, wykształcenia i zawodu, odmiennych zapatrywań. Mówią ofiary i oprawcy. Coraz to inni Niemcy opowiadają o wydarzeniach politycznych, artystycznych, naukowych, obyczajowych i sportowych - ważnych i dramatycznych, czasami pogodnych, częściej przerażających, z których wyłania się obraz mijającego stulecia. Obok bezimiennych uczestników dwudziestowiecznych dziejów zabierają głos postacie zapisane w historii, jak cesarz Wilhelm II, pisarze Gottfried Benn i Bertolt Brecht, Ernst Jünger i Erich Maria Remarque, a także autor "Blaszanego bębenka". Kalejdoskop ludzkich losów układa się w "Moim stuleciu" w złożony wizerunek targanej sprzecznościami niemieckiej zbiorowości.

Niemieckie rozliczenia: przeciw tępemu nakazowi jedności

Tytuł oryginalny: Deutscher Lestenausgleich: wider das dumpfe Einheitsgebot

Tłum. Małgorzata Łukasiewicz

Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1990

Co zrobić z dwoma państwami niemieckimi po zburzeniu Muru, w Europie zmierzającej do integracji?
Günter Grass wielokrotnie zabierał głos w kwestii niemieckiej, mówiąc o nauce, jaką Niemcy winni wyciągnąć z przeszłości, wielokrotnie też przeciwstawiał się idei zjednoczonych Wielkich Niemiec.
Z jego wystąpień, artykułów i wierszy na ten temat z lat 1961-1990 składa się ta książka.

Ostatnie tańce

Tytuł oryginalny: Letzte Tänze

Tłum. Sławomir Błaut

Polnord - Oskar, Gdańsk 2002 

Tom zawierający wiersza i rysunki autora "Blaszanego bębenka".

Tonacja większości utworów jest elegijna. Autor przywołuje swoją przetańczoną młodość, wspomina okres dojrzałości, podkreśla rolę miłości w wieku starszym. Mimo rozrachunku z przeszłością tom jest manifestacją życia. Papież niemieckiej krytyki, Reich-Ranicki, napisał, że "Ostatnie tańce" to dzieło godne "największych niemieckich poetów, od Goethego poprzez Heinego po Brechta".:

Pan Kichot i inne wiersze

Tłum. Bolesław Fac

Hybrydy, Warszawa 1985

Płody umysłu, czyli Niemcy wymierają

Tytuł oryginalny: Kopfgebürten oder die Deutschen sterben aus

Tłum. Leon Żylicz

Alfa, Warszawa 1992

„Płody umysłu..." to utwór, w którym czytelnik odnajdzie niemal wszystkie cechy pisarstwa Güntera Grassa, znane Mu z wcześniejszych powieści niemieckiego Autora, takich jak na przykład "Blaszany Bębenek", "Psie lata" czy "Turbot": zamiast jednego zasadniczego tematu, epickiej ciągłości i jednolitej koncepcji zobrazowanej rzeczywistości - barokowe bogactwo epizodów i detali, przeplatanie różnych płaszczyzn czasowych, tworzenie z faktów i zmyśleń mozaikowego świata, w którym, jak powiada sam autor, "jedynie chaos funduje porządek". W porównaniu jednak z poprzednimi utworami Grass osiąga tu niebywałe mistrzostwo w posługiwaniu się swoją techniką pisarską i w doprowadzaniu jej teoretycznych założeń do... absurdu.

Pokazać język

Tytuł oryginalny: Zunge zeigen

Tłum. Słąwomir Błaut

Polnord - Oskar, Gdańsk 2003

W roku 1986 Günter Grass wyjechał do Indii na wielomiesięczny pobyt między mieszkańcami Kalkuty. Z bengalskiej metropolii i wielu innych miejsc na subkontynencie przywiózł obfity plon zgromadzony w tomie Pokazać język (1988): nadzwyczaj plastyczny zapis autorskich doznań, obserwacji i refleksji, 12-częściowy poemat oraz cykl ilustracji - 16 z nich jest reprodukowanych w tym wydaniu. Jak głosi legenda, bogini Kali pokazała język na znak zawstydzenia, bo w morderczym szale omal nie zabiła swego boskiego małżonka Śiwy. W książce Grassa pokazywanie języka to zawstydzona reakcja przybysza z Europy na rzeczywistość współczesnych Indii, która fascynuje i przeraża. Pośród bujnej roślinności i kamiennych pustkowi, chylących się ku upadkowi wspaniałych świątyń i tysięcy slumsów, pośród mieszkańców pałacowych rezydencji i bezdomnych nędzarzy autor stara się pojąć codzienność i odświętność tego kraju, jego udręki i marzenia. Zapowiada, że Kalkuta, siedlisko niewyobrażalnej biedy i poniżenia, będzie odtąd dla niego miarą wszystkich rzeczy.

Powódź oraz małe formy

Tłum. Karol Toeplitz

Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej, Słupsk 2007

W książce znajdują się m.in.: sztuka teatralna „Powódź”, okolicznościowe wiersze, listy i eseje Güntera Grassa

Przy obieraniu cebuli

Tytuł oryginalny: Beim Häuten der Zwiebel

Tłum. Sławomir Błaut

Polnord - Oskar, Gdańsk 2007

W powieści Güntera Grassa "Przy obieraniu cebuli" autentyczność zdecydowanie góruje nad fikcją, pamięć nad wyobraźnią. Po Oskarze z "Blaszanego bębenka", po Amselu i Maternie z "Psich lat", po Mahlkem z "Kota i myszy" oraz wielu innych wymyślonych postaciach - tym razem w roli głównej występuje sam Autor, wspominając raz ciepło, raz nostalgicznie, to znów gorzko dwadzieścia młodych lat swego życia. Pomagają mu w tym cebula i bursztyn.

Początek to 1 września 1939, wybuch drugiej wojny światowej - obrona Poczty Polskiej w Gdańsku i walki o Westerplatte - dla 12-letniego wówczas gdańszczanina kres dzieciństwa. Koniec książki to rok 1959 - premiera "Blaszanego bębenka" na frankfurckich targach książki, start do wielkiej literackiej kariery. Między tymi dwiema datami burzliwe czasy, dramatyczne koleje losu, młodzieńcze zaślepienia i zaniechania po latach surowo przez Autora osądzone. Głównymi motywami Przy obieraniu cebuli są: bolesny rozrachunek z własną przeszłością, miłość do matki, do spotkanych kobiet, do rodzinnego Gdańska, walka o przetrwanie na froncie, w obozie jenieckim, w kopalni, wśród powojennych ruin, przemożna pasja rysunkowego, rzeźbiarskiego, pisarskiego tworzenia.

O książce zrobiło się bardzo głośno na całym świecie, zanim jeszcze ukazała się na rynku, gdy Autor wyjawił uwierającą go od 60 lat, a opisaną na kartach "Przy obieraniu cebuli" tajemnicę, że pod sam koniec wojny, mając 17 lat, służył - z poboru, nie z wyboru - jako czołgista w Waffen-SS. Dla sympatyków pisarza było to przykre zaskoczenie. Dla jego nieprzyjaciół okazja do gwałtownych ataków. Ów wojenny epizod wydaje się jednak tylko skazą na godnym podziwu życiorysie wielkiego niemieckiego pisarza, gdańskiego patrioty, przyjaciela Polaków, długoletniego orędownika niemiecko-polskiego pojednania.

Psie lata

Tytuł oryginalny: Hundejahre

Tłum. Sławomir Błaut

Psie lata to ostatnia część - po Blaszanym bębenku i Kocie i myszy - wielkiego dzieła Güntera Grassa - Trylogii Gdańskiej. Trzeba dodać, że najbardziej ceniona przez samego autora.

W dwóch pierwszych księgach powieści (Ranne szychty i Listy miłosne) - rozgrywających się na tle pejzażu Gdańska i Żuław. Grass opowiada o radościach i trudach dorastania, o młodzieńczych marzeniach i bolesnych rozczarowaniach, o miłości, przyjaźni i zdradzie. Indywidualne losy bohaterów splata z historią Niemiec, od końca pierwszej wojny światowej do klęski Trzeciej Rzeszy w 1945 roku. Księga trzecia, rozrachunkowa (Materniady) - osadzona w realiach początkowo czterech stref okupacyjnych, a potem Republiki Federalnej - doprowadzona jest do czasów cudu gospodarczego w połowie lat pięćdziesiątych. W te ramy czasowe wpisuje Grass obraz nieznanego przedtem barbarzyństwa. Nie demonizuje przedstawionego świata, zawsze go uzwyczajnia, potwierdzając tym samym przekonanie Hannah Arendt o banalności zła. Niemieckiego drobnomieszczanina obwinia pisarz o bierność i milczące przyzwolenie na narodowy socjalizm, krwawą światową wojnę, obozy zagłady, a po upadku Trzeciej Rzeszy zarzuca temu samemu "poczciwemu" drobnomieszczaninowi szybką utratę pamięci, zamazywanie własnej przeszłości i pogrążanie się w zachłannym konsumpcjonizmie.

Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1990

Polnord - Oskar, Gdańsk 1998

Axel Springer, Warszawa 2007

Rozległe pole

Tytuł oryginalny: Ein weites Feld

Tłum. Sławomir Błaut

Polnord - Oskar, Gdańsk 2000

Pisząc o sprawach ludzkich Grass często odwołuje się do zwierzęcych alegorii. Tym razem na kartach powieści wielokrotnie pojawia się ptak, perkoz dwuczuby, symbol trawiącej bohatera tęsknoty za dalekimi krainami, pragnienia ucieczki od powszedniości i nowego początku w innym wymarzonym miejscu...Czy Theo Wuttke i towarzyszący mu krok w krok Hoftaller, główne postacie Rozległego pola , to duet na miarę najsławniejszej powieściowej pary: Don Kichota i Sancho Pansy? W Niemczech powieść wywołała literackie trzęsienie ziemi. Kością niezgody stał się przede wszystkim wyrażany przez Grassa od dawna, a potwierdzony w powieści głęboki sceptycyzm wobec zjednoczenia Niemiec. Decydujący głos należał do czytelników, którzy murem stanęli po stronie autora.

Rzeczy znalezione: dla tych, co nie czytają

Tytuł oryginalny: Fundsachen für Nichtleser

Tłum. Sławomir Błaut

Polnord - Oskar, Gdańsk 2002

131 poetyckich miniatur i 116 akwarel - najdobitniej ukazują wszechstronność artystycznych talentów Güntera Grassa. Ten wybitny prozaik, poeta, dramatopisarz jest również cenionym rzeźbiarzem, grafikiem i malarzem.
Codzienność w domowym zaciszu i pośród przyrody, w ogrodzie i w podróży, we wspomnieniu i w fantazji jest dla autora krainą niezwykłości, ciągłych odkryć i zdziwień. Tytułowe "rzeczy znalezione" to dziesiątki na pozór drobnych przejawów życia, obserwacji, myśli, uczuć, zdarzeń, przedmiotów, zasługujących na utrwalenie w malarskim obrazie i poetyckim słowie, domagających się uogólnienia, dowcipnego lub melancholijnego spointowania. Grassowskie akwarele przenikają się z wierszami, stapiają w jedno, z tego zespolenia powstają akwarelo-wiersze, czyli - jak nazywa je twórca - akwasze (niem. Aquadichte).

Skrzynka: opowieści z ciemni

Tytuł oryginalny: Die Box: Dunkelkammergeschichten

Tłum. Sławomir Błaut

Polnord - Oskar, Gdańsk 2009

Jak to już nieraz bywało u Grassa, tak i w jego najnowszej książce realizm nie może obyć się bez magii. Centralną postacią utworu jest Maryjka, fotografka - czarodziejka rodem z warmińsko - mazurskiej ziemi, długoletnia przyjaciółka Grassów. W jej rękach tytułowa Skrzynka, pospolity aparat fotograficzny z dawnych lat, staje się magicznym kluczem, który pozwala zaglądać w przeszłość, odgadywać przyszłość i przede wszystkim spełniać skrywane marzenia. Obdarzona nadzwyczajną mocą Maryjka z czarno-białych zdjęć Skrzynki układa barwne, pełne fantazji, dowcipne "opowieści z ciemni". Docieka prawdy o ludziach, którzy marzą albo coś ukrywają, podtrzymuje na duchu, wskazuje drogę zabłąkanym.

Spotkanie w Telgte

Tytuł oryginalny: Das Treffen in Telgte

Tłum. Sławomir Błaut

"Spotkanie w Telgte" (1979), najkrótsza obok "Kota i myszy" z powieści Güntera Grassa, laureata Nagrody Nobla '99, uchodzi za jeden z jego najcelniejszych utworów. Przyszłość znowu wiąże się tu nierozerwalnie z teraźniejszością, wiek siedemnasty odsłania rozliczne analogie do wieku dwudziestego.

Tytułowe spotkanie, opisane z wielkim rozmachem i swadą, to zdarzenie, do którego mogłoby dojść w rzeczywistości kilkaset lat temu, doszło jednak dopiero współcześnie - choć w siedemnastowiecznej scenerii - w wyobraźni autora. To z jego woli u schyłku wojny trzydziestoletniej, pośród zniszczeń i okrucieństw, do małej westfalskiej mieściny zjeżdżają się poeci niemieckiego baroku, ich wydawcy i krytycy, żeby rozmawiać o losach kraju i posłannictwie literatury, żeby apelować o pokój i ład moralny oraz - choćby daremnie - bić na alarm. Przybywają z różnych stron i krain: z Królewca w Prusach Książęcych, z Brandenburgii, Bawarii, Jutlandii, Dolnego Śląska. I w drodze, i na miejscu doświadczają przeróżnych przygód. Poważne narady przeplatają się z biesiadowaniem, swawolą, miłostkami. Ścierają się osobowości, poglądy, temperamenty.

W świecie - minionym i obecnym - który zdaje się obywać bez piękna i zawartej w słowie pisanym refleksji, Grass udowadnia, że piękno i refleksja są temu światu niezbędnie potrzebne.

Czytelnik, Warszawa 1992

Polnord - Oskar, Gdańsk 2000

Szczurzyca

Tytuł oryginalny: Die Rättin

Tłum. Sławomir Błaut

Na kartach tej powieści ożywają postacie z baśni braci Grimm, gotyckie malowidła, legendy o szczurołapie i Winecie, mieście zatopionym gdzieś na dnie Bałtyku, pojawiają się bohaterowie Blaszanego bębenka : Oskar Matzerath i babka Koljaiczkowa, a jednocześnie do głosu dochodzą pytania, lęki i rozterki trapiące ludzkość u schyłku dwudziestego wieku.

PIW, Warszawa 1993

Polnord - Oskar, Gdańsk 2001

Turbot

Tytuł oryginalny: Der Butt

Tłum. Sławomir Błaut

Polnord - Oskar, Gdańsk 1995

„Turbot” ukazał się w Niemczech w 1977 roku. Z miejsca stał się bestsellerem, przełożony na kilkanaście języków, opublikowany został m.in. w Anglii i USA, Skandynawii, Francji, Hiszpanii i Włoszech. Autor Turbota został wyróżniony licznymi nagrodami (m.in. we Włoszech. Premio Internazionale Mondelio i Premio Letterario Viareggio).
Akcja powieści rozgrywająca się w ciągu kilku tysięcy lat - od czasów neolitu do współczesności - umiejscowiona jest na Ziemi Gdańskiej; nad Wisłą, Motławą, Radunią. Jej problematykę najlepiej charakteryzują słowa umieszczone w tytule wstępnego eseju pióra Marii Janion: Mężczyzna, Kobieta, Dzieje. Demiurgiem tych dziejów jest turbot, legendarna ryba ze znanej baśni O rybaku i jego żonie.
Pisarz przełamuje rozliczne tabu: obyczajowe, polityczne, kultowe, i prowokuje wyobraźnię czytelników kontrowersyjną wizją wyzwalania człowieka z narzuconych mu ograniczeń.
Powieść przez długie lata nie mogła ukazać się w Polsce ze względów politycznych. Jednym z jej wątków są bowiem wydarzenia z Grudnia 70 roku na Wybrzeżu: protesty robotnicze, strzelanie do stoczniowców, długoletnia zmowa milczenia ówczesnych władz wokół ofiar i winowajców.

W drodze z Niemiec do Niemiec: dziennik roku 1990

Tytuł oryginalny: Unterwegs von Deutschland nach Deutschland: Tagebuch 1990

Tłum. Sławomir Błaut

Polnord - Oskar, Gdańsk 2012

Dziennik roku 1990, "W drodze z Niemiec do Niemiec", odsłania kolejny - po "Przy obieraniu cebuli" i "Skrzynce"- rąbek Grassowskiej prywatności. Jest to prywatność wypełniona rozlicznym zajęciami. Autor "Blaszanego bębenka" zimą sadzi agawy w portugalskim ogrodzie, latem zrywa jeżyny i szuka grzybów na duńskiej wyspie Mon, jesienią zbiera jabłka w behlendorfskim sadzie. Z zamiłowaniem gotuje, ucztuje, rozprawia z przyjaciółmi, podróżuje (w ciągu roku dwa razy odwiedza Polskę). Pielęgnuje więzi rodzinne, przejmuje się sprawami ośmiorga dzieci i ich matek, przeżywa radości i smutki, narodziny, choroby i pogrzeby w bliskim otoczeniu, z niepokojem o przyszłość obserwuje zmiany klimatyczne, degradację środowiska, zarzewie wojny na Bliskim Wschodzie. Stale obmyśla nowe projekty książek, artykułów, przemówień, raz po raz oddaje się nieodpartej pasji do rysowania.

Głównym wątkiem dziennika jest jednak najważniejsze dla Niemców wydarzenie roku 1990 - zjednoczenie. Günter Grass miał własną, bardzo wyrazistą wizję procesu zjednoczeniowego i kształtu ustrojowego przyszłych Niemiec, diametralnie różną od tej, jaka po upadku berlińskiego muru była realizowana w przyśpieszonym tempie. Chciał, żeby doszło do połączenia obu krajów jako równoprawnych partnerów, nie zaś po prostu do przyłączenia słabszej NRD do potężnej RFN. Przestrzegał, bił na alarm, przekonywał do swoich racji przemierzając NRD wzdłuż i wszerz, uczestnicząc w dziesiątkach spotkań, rozmów, wieczorów autorskich, dyskusji, konferencji i wieców. Walczył do ostatka, ale w starciu marzeń z realiami górę wzięły twarde realia.

Wiersze wybrane

Tłum. Bolesław Fac

Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1986

Wybór z: Gesammelte Gedichte 1971, Aufsätze zur Literatur 1980

Wróżby kumaka

Tytuł oryginalny: Unkenrufe

Tłum. Sławomir Błaut

Opowieść o miłości, swoiste love story po pięćdziesiątce. On - Niemiec, profesor uniwersytetu - urodzony w Gdańsku. Ona - Polka, konserwatorka zabytków - urodzona na Litwie. Poznają się przypadkowo w Gdańsku w 1989 roku. Chcą się przyczynić do pojednania skłóconych w przeszłości swoich narodów. Zakładają Polsko-Niemieckie Towarzystwo Cmentarne. Chcą dać prawo zmarłym do powrotu na swoje rodzinne ziemie. Będą grzebać zmarłych w ich krainie dzieciństwa. A wszystko non profit ze szlachetności w imię pojednania. Czy nadszedł czas budowania powszechnej zgody, "europejskiego domu"?

Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1992

Polnord - Oskar, Gdańsk 1999

Polnord – Oskar, Gdańsk 2004

Z dziennika ślimaka

Tytuł oryginalny: Aus dem Tagebuck einer Schnecke

Tłum. Sławomir Błaut

Günter Grass w 1972 roku wydał powieść „Z dziennika ślimaka”. Jest to książka o wyrazistym wątku autobiograficznym. Autor - pod koniec lat '60 mocno zaangażowany w działalność polityczną, występujący w kampanii wyborczej na rzecz zachodnioniemieckiej socjaldemokracji i późniejszego kanclerza Willy Brandta - objaśnia w książce powody i cele swej obywatelskiej aktywności, dzieli się refleksjami, przywołuje na świadków Albrechta Dürera, Artura Schopenhauera i Augusta Bebla. Pisarz wskazuje najwłaściwszą jego zdaniem drogę życiową: drogę stopniowej przemiany. Wybiera ślimaka na symbol niespiesznego, dalekiego gwałtownym zrywom, ale rozważnego i wytrwałego dążenia do celu. W głoszeniu ślimaczej filozofii wspomaga autora fikcyjna postać gdańskiego profesora gimnazjalnego Hermanna Otta, nazywanego Wątpiszem, który na Kaszubach przez pięć lat ukrywał się przed hitlerowcami. Teraźniejszość bowiem - jak to często bywa u Grassa - powiązana jest silnie z przeszłością, z latami hitleryzmu i z tragedią skazanej na zagładę żydowskiej społeczności Gdańska.

Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1991

Polnord - Oskar, Gdańsk 1999

BIBLIOGRAFIA PODMIOTOWA
(książki, druki ulotne i katalogi wystaw poświęcone twórczości Güntera Grassa)

Mieczysław Abramowicz

Gdańsk według Güntera Grassa

Urząd Miejski. Biuro Prezydenta ds. Kultury, Sportu i Promocji. Referat Promocji, Gdańsk 2007

„Gdańsk według Güntera Grassa” to kolejna promocyjna publikacja z cyklu nietypowych przewodników po mieście.
Układ przewodników zaprojektowany został przez wyobraźnię pisarzy, a ich zawartość stanowią cytaty z najbardziej znanych książek autorów, dla których miasto nad Motławą jest literackim bohaterem i partnerem dialogów.

Lidia Burakowska-Ogińska

W kalejdoskopie polskości: Grass, Bienek, Dönhoff o Polsce

Wydawnictwo Naukowe Unikat 2, Katowice 2012

Ryszard Ciemiński
Kaszubski werblista: rzecz o Günterze Grassie

Tower Press, Gdańsk 1999

Ryszard Ciemiński szczegółowo odsłania kulisy wydarzeń i skandali związanych z recepcją Grassa - zarówno tych z czasów PRL-u, jak i tych z lat 90-tych. Pisze także o mało znanych kaszubskich korzeniach noblisty, o jego zawirowaniach politycznych, oskarżeniach o bluźnierczość czy "political uncorretness", jakie wielokrotnie mu stawiano.
"Kaszubski werbalista" to jednak przede wszystkim zapis licznych, intensywnych spotkań z wybitnym pisarzem, wielokrotnie podkreślającym swój związek z Gdańskiem i Pomorzem, które stały się kanwą i tematem wszystkich ważniejszych dzieł Guntera Grassa.

Bolesław Fac

Günter Grass – przyjaciel z ulicy Lelewela

Czec, Gdańsk 1999

Książka zawiera następujące teksty: Miejsca rodzinne, Podróże sentymentalne, O literaturze i polityce - rozmowa z Grassem, Guntera Grassa film o Gdańsku, Sprawa tożsamości - rozmowa z reżyserem "Blaszanego bębenka", Niemal wszystkie jego książki, Przed dwukropkiem poszukuje się posłusznych słów, O kaszubskich wątkach w twórczości Grassa, Jesienny Grass, Drażnił ogłupiałych i zarozumiałych, List Grassa do Faca, Biogram Guntera Grassa.

Jacek Grzybowski, Maria Mroczkiewicz, Leszek Rybicki

Günter Grass: bibliografia polska za lata 1958-2000

Polnord - Oskar, Gdańsk 2000

Pierwsza pełna polska bibliografia Güntera Grassa, laureata literackiej Nagrody Nobla, zawiera 1300 pozycji rejestrujących książki wydane w Polsce, utwory Grassa publikowane w polskich czasopismach, wywiady z pisarzem oraz wszystko to, co na temat Grassa i jego twórczości napisano w Polsce lub po polsku - od rozpraw naukowych po artykuły w prasie codziennej.

Norbert Honsza

Gűnter Grass. Biografia

Polnord - Oskar, Gdańsk 2014

Norbert Honsza

Güntera Grassa portret własny

Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Wrocław 2000

Wydana nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego publikacja autorstwa prof. Norberta Honszy pt. "Güntera Grassa portret własny" poświęcona jest nie tylko, jak to bywa zazwyczaj, prozatorskiej twórczości pisarza (Honsza omawia m.in. utwory: "Miejscowe znieczulenie", "Turbot", "Spotkanie w Telgte", "Szcurzyca", "Wróżby kumaka", "Rozległe pole"). Autor zajmuje się również dramatami i liryką, zwraca uwagę na polityczne aspekty twórczości ubiegłorocznego noblisty, jego "syndrom polski" oraz recepcję w Polsce.

Karol Koczy
Mała pochwała wielkiego Grassa

Foka, Szczecin 1999

Magdalena Latkowska

Günter Grass i polityka

Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008

Praca poświęcona jest politycznej i publicznej aktywności oraz literackiej twórczości Güntera Grassa, współobecnego we wszystkich ważnych wydarzeniach, które kształtowały obraz dzisiejszej Europy. Grassa można by określić mianem zoon politikon, ponieważ jego teksty mają charakter dialogu, a tworzona przez niego literatura nie da się jednoznacznie oddzielić od polityki i historii. Jest to erudycyjnie i źródłowo bardzo dobrze udokumentowany tekst, łączący aspekty literackie i polityczne. Przedstawia również wizerunek Grassa jako autora zaangażowanego w sprawy publiczne.

Anna Majkiewicz
Proza Güntera Grassa: interpretacja a przekład

Wydawnictwo Śląsk, Katowice 2002

Czternasty tom cyklu "Studia o przekładzie".

Jan Miziński
Gra w historię: o prozie Güntera Grassa

Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Lublin 1994

Hubert Orłowski
Przemoc, tabu, trauma ofiar: wokół najnowszej opowieści Güntera Grassa

Instytut Zachodni im. Zygmunta Wojciechowskiego, Poznań 2002

Zbigniew Światłowski

Günter Grass

Czytelnik, 1987

Zbigniew Światłowski

Günter Grass – portret z bębenkiem i ślimakiem

Polnord – Oskar, Gdańsk 2000

"...Mało który pisarz współczesny szczycić się może tak liczną i doborową zarazem gminą admiratorów co Günter Grass. Ale kocha się go z różnych powodów. Jedni uwielbiają pełnego inwencji "bajarza", który wyjałowionej po awangardowych eksperymentach epice przywrócił narracyjną barwność i imaginacyjną swobodę. Innym najbliższy surowy krytyk niemieckiej historii, kronikarz jej krwawych i haniebnych epizodów, anarchiczny prześmiewca i obrazoburca, kpina godzący w nacjonalistyczne ideologie, patriotyczne mity, kłamstwa polityki i kłamstwa kultury. Literaccy smakosze rozkoszują się językową wirtuozerią i witalnością Grassowskiej prozy, w której polifonicznie współbrzmią plebejska dosadność, baśniowe zaśpiewy, barokowa elokwencja, delikatny liryzm..."

Heinrich Vormweg

Günter Grass

Tłum. Jerzy Łukosz

Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2000

Biografia przedstawia najważniejsze fakty z życia najgłośniejszego po II wojnie światowej pisarza niemieckiego, omawia jego główne dzieła i ich miejsce w literaturze niemieckiej, a także rolę Noblisty z 1999 r. w życiu kulturalnym i społeczno-politycznym powojennych Niemiec i Europy.

Gdańskomania - Gdańsk literacki w twórczości graficznej Güntera Grassa / Danzigmanie - das literarische Danzig im graphischen Werk von Günter Grass

Red. Joanna Konopacka

Gdańska Galeria Güntera Grassa, Gdańsk 2009

Katalog towarzyszy wystawie “Gdańskomania. Gdańsk literacki w twórczości graficznej Güntera Grassa”, inaugurującej działalność Gdańskiej Galerii Güntera Grassa. Jest on również częścią festiwalu Grassomania - Tożsamość miejsca. Połączenie wybranych grafik ściśle związanych z tekstami Grassa, w których motyw miasta jest niezwykle istotny, inspiruje do przemyśleń nad tożsamością Gdańska, tożsamością ludzi tu mieszkających, pytań o to, co ją kształtuje i w jaki sposób. Publikacja nie tylko przybliża twórczość Güntera Grassa, ale staje się punktem wyjścia do międzykulturowego dialogu.

Günter Grass: cień. Litografie, rzeźby

Nadbałtyckie Centrum Kultury, Gdańsk 2005

W roku 2004 Günter Grass przystał na prośbę duńskiej królowej Małgorzaty, by zilustrować kilka baśni Andersena. Rezultatem pięciomiesięcznej pracy jest 97 litografii. Zostały one wydane w książce Cień - bajki Andersena widziane przez Güntera Grassa, za którą autor otrzymał tegoroczną nagrodę im. Hansa Christiana Andersena.

Günter Grass: grafika / Günter Grass: grafiken

Red. Iwona Makówka, Krzysztof Stanisławski

Tłum. Ewa Pankiewicz, Ewa Wojaczek

Państwowa Galeria Sztuki w Sopocie, Sopot 1997

Wydawnictwo towarzyszące wystawie 52 grafik Guntera Grassa, która miała miejsce w Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie, w sierpniu 1997 roku. Prace pochodzą z prywatnych zbiorów artysty w Lubece. Katalog ukazuje się z okazji 70-lecia urodzin Guntera Grass

Günter Grass: grafika, rysunek, rzeźba. W 80-lecie urodzin

Red. Małgorzata i Tadeusz Stapowicz

Tłum. Bolesław Fac, Danuta Serwotka

Galeria Sztuki Współczesnej Esta, Gliwice 2007

Günter Grass i polski Pan Kichot

Red. Maria Janion

słowo/obraz terytoria, Gdańsk 1999

Znawczyni i badaczka duszy romantycznej i polskiej mentalności od lat czyta i komentuje dzieło urodzonego w Gdańsku niemieckiego pisarza. Czasem też wchodzi z nim w dialog bezpośredni. Przygotowana przez nią książka rozpoczyna się od zapisu rozmowy z Grassem, która odbyła się podczas jednego z jej seminariów w 1981 roku w Gdańsku.

"Książka 'Günter Grass i polski Pan Kichot' pokazuje, że powiódł się projekt Marii Janion uczynienia z pisarza 'brakującego ogniwa literatury polskiej'. (...) Żaden z niemieckich pisarzy nie rozumie i nie zna Polaków tak jak Günter Grass, ale żaden też nie jest tak dobrze u nas rozumiany i tak wielbiony". (Mariusz Cieślik)

Günter Grass: literatura, sztuka, polityka. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej, Gdańsk, 4-6. 10. 2007 r.

Red. Marion Brandt, Marek Jaroszewski, Mirosław Ossowski

Tłum. Marta Koszutska

Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2009

Grass: punkty widzenia

Red. Maria Janion, Wacław Maksymowicz, Stanisław Rosiek

Hybrydy, Warszawa 1984

Günter Grass – socjaldemokrata łączący Polskę i Niemcy

Fundacja im. Friedricha Eberta. Przedstawicielstwo w Polsce, Warszawa 2008

Oskar-Tulla-Mahlke...: śladami gdańskich bohaterów Güntera Grassa / In Gdańsk unterwegs mit Günter Grass

Red. Elżbieta Rusak

Marpress, Gdańsk 1993

"Ach, cóż znaczy Ameryka wobec tramwaju z numerem dziewięć, który jeździł do Brzeźna?..." - czytamy w Blaszanym bębenku. Po takich i innych drogach dzisiejszego i dawnego Gdańska prowadzi ten polsko-niemiecki literacki przewodnik turystyczny. Przedstawione w nim trasy spacerów stanowią obrazową informację zarówno dla mieszkańców Trójmiasta, jak i turystów z Polski i Niemiec. Książka ta sprawi wiele radości wszystkim czytelnikom zafascynowanym twórczością Grassa oraz tym, którzy spacerując po mieście szukają kontaktu z dziełami.

Przedstawiony w niej dokładny opis okolicy, połączony z propozycją spaceru, umożliwi poznanie tych miejsc. Całość przeplatana jest licznymi cytatami, które mają przywołać z pamięci i na nowo ożywić rozgrywające się tu niegdyś wydarzenia opisywane przez Grassa.

Polskie pytania o Grassa

Red. Maria Janion

Hybrydy, Warszawa 1988

Trójkąt Bermudzki Güntera Grassa

Red. Maria Janion, Wacław Maksymowicz

Hybrydy, Warszawa 1984

Urodzony w Gdańsku Günter Grass

Red. Maria Janion, Wacław Maksymowicz

Hybrydy, Warszawa 1984

Wieczór poezji: Hans Magnus Enzensberger, Günter Grass i Tadeusz Różewicz czytają swoje wiersze / Abend der Poesie: Hans Magnus Enzensberger, Günter Grass und Tadeusz Różewicz lesen aus ihrem dichterischen Werk

Tłum. Andrzej Kopacki

Goethe-Institut Warschau, Warszawa 2006